Laatst zag ik een bericht in het nieuws over pesten op de werkvloer. Ongeveer 500.000 mensen (!) hebben hiermee te maken. Uit gegevens van TNO blijkt dat dit jaarlijks zo’n 4 miljoen verzuimdagen kost en ruim 2 miljard aan kosten voor de werkgever. Ook de mensen die niet gepest worden hebben last van de situatie en dat is merkbaar; behalve verzuimdagen is ook de productiviteit minder. Iedereen is slecht af in een bedrijfscultuur waar pesten voorkomt. Ja, uiteindelijk zelfs de klant of cliënt.
Ik schrik daarvan. Natuurlijk weet je dat het voorkomt, maar deze getallen…? Veel organisaties zijn in een negatieve spiraal terecht gekomen waarin negatief gedrag wordt versterkt, in plaats dat er fundamenteel iets verandert.
De cultuur binnen een organisatie of team speelt een belangrijke rol. Als een aanspreekcultuur ontbreekt, ontstaat een cultuur waarin eerder ‘over elkaar’ in plaats van ‘met elkaar’ wordt gesproken. Als het aanspreken hierop achterwege blijft, kan dit pestgedrag tot gevolg hebben. Een aanspreekcultuur lost niet alles op, maar het ontbreken van een aanspreekcultuur kan wel grote gevolgen hebben.
Een aanspreekcultuur blijkt in de praktijk lastig te realiseren; aanspreken is niet vanzelfsprekend en al helemaal niet makkelijk. Zeker als men niet gewend is om dat te doen.
Er zijn boeken volgeschreven over wat nodig is om de gewenste verandering in gang te zetten. Dat kan ik nooit in deze blog samenvatten. Ik denk wel dat er iets essentieels nodig is (maar nog vaak wordt vergeten) om een aanspreekcultuur mogelijk te maken. Namelijk werken aan het lerend vermogen van mensen.
Organisaties die leren centraal stellen hebben een leer- of werkklimaat waarin aanspreken vanzelfsprekend(er) is. Door te bespreken wat beter kan, verbeteren de resultaten. Dat is goed voor de klant en daarmee de toekomst van de organisatie. Om die reden zullen mensen binnen een lerende organisatie ook sneller ingrijpen als er zich ongewenst gedrag of ongewenste situaties voordoen.
Leren is niet het antwoord op alles, maar toch….
Leren centraal stellen is echter makkelijker gezegd dan gedaan. Als er wordt gesproken over leren of een aanspreekcultuur, dan gaat het vaak ook over het kunnen geven en ontvangen van feedback. Een nadeel van feedback is echter dat vrijwel altijd wordt gesproken over een situatie uit het verleden. Mensen die feedback moeten geven laten het al snel ‘voor wat het is’, want ach, het ligt nu toch achter ons? En wordt er – al dan niet met enige schroom – feedback gegeven, dan hebben veel mensen de neiging om in de verdediging te schieten. Dat is niet een stimulans om het de volgende keer nog eens te doen. Het is maar de vraag of feedback altijd het gewenste resultaat oplevert.
Om aanspreken makkelijker en succesvoller te maken, is het beter om vooruit te kijken. De ‘tegenhanger’ van feedback is feedforward. Feedforward benadrukt gewenst en positief gedrag in de toekomst. Dat maakt het ook mogelijk om bespreekbaar te maken wat nodig is om daar te komen, want het geeft in feite aan wat nu nog niet of onvoldoende zichtbaar is. Met de focus op de toekomst wordt impliciet gezegd dat er ontwikkeling mogelijk is.
Door vooruit te kijken, te zien wat nodig is om daar te komen en te focussen op wat mogelijk is, start leren. Positief, in kleine stappen en in dialoog met elkaar. Een inspirerend vooruitzicht is bovendien veel leuker om naartoe te werken, dan praten over wat er misging en niet meer mag gebeuren.
De leidinggevende heeft de taak dit proces te stimuleren en een veilige omgeving te realiseren waarin medewerkers open met elkaar kunnen communiceren. Daarbij is vertrouwen belangrijk. Niet zozeer het vertrouwen dat je je werk goed doet, maar het vertrouwen dat je gesteund wordt op het moment dat je moeilijke zaken bespreekbaar maakt bijvoorbeeld. Sterker nog; dat juist dát gewaardeerd en beloond wordt. Net als het waarderen en belonen van ontwikkeling.
Ja, ook feedforward blijft lastig en niet iedereen laat zich zomaar iets zeggen.
Feedforward heeft echter een belangrijk voordeel: het gaat uit van leren en daarmee het ontwikkelpotentieel dat bij iedere medewerker aanwezig is. Het sluit aan bij wat er is en geeft aan wat mogelijk is. Het is positief en uitnodigend, zonder dat het vrijblijvend is. Dat maakt dat mensen er sneller mee aan de slag zullen gaan én het zullen blijven doen. Vanuit die positieve grondhouding wordt het bovendien mogelijk om fouten en missers te bespreken, wetende dat iedereen daar beter van wordt.
En werkt het niet bij iemand? Soms is aanspreken of directe feedback op wat zich heeft voorgedaan eenvoudigweg echt nodig. Met bijbehorende consequenties als gedrag niet verandert, zeker als er sprake is van pestgedrag. Zoals gezegd: leren is niet vrijblijvend.
Negatief gedrag moet zondermeer worden opgelost, maar laat de focus in het team vooral liggen op de toekomst: op datgene wat goed gaat, wat men wil ontwikkelen en waar men naartoe wil werken. Want wat aandacht krijgt, groeit. Laat dat dan vooral datgene zijn wat goed gaat! Het betekent minder uitval én het levert betere resultaten op. Tel uit je winst!
Leren vooruitkijken en aanspreken op gedrag is niet eenvoudig of vanzelfsprekend. Weten hoe je dit mogelijk maakt? Kijk op www.rimpuls.nl